تاثیر استروئیدها بر بدن – فواید، عوارض جانبی و عملکرد استروئیدهای آنابولیک
استروئیدهای آنابولیک گروهی از داروهای مصنوعی هستند. این داروها به طور کلی عملکرد هورمون جنسی مردانه (تستوسترون) را تقلید می‌کنند. استروئیدهای آنابولیک اغلب در ورزش با هدف تقویت عملکرد بدنی و عضلات به کار برده می‌شوند. در این نوشته می‌خواهیم بررسی کنیم که استروئیدهای آنابولیک چه تاثیری روی بدن دارند، عوارض جانبی و عملکرد آن‌ها چیست.
البته استروئیدها کاربردهای پزشکی و درمانی نیز دارند.
برخی بدنسازان برای رسیدن به اهداف ورزشی خود (افزایش حجم و توده عضلات، کاهش توده چربی بدن) به مصرف استروئیدهای آنابولیک رو می‌آورند.
استفاده نادرست و ناآگاهانه از استروئیدها، می‌تواند عوارض جانبی طولانی مدت روی بدن داشته باشد. از جمله عوارض جانبی استروئیدهای آنابولیک برای بدن، می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- مشکلات قلبی عروقی
- آسیب به کبد
- آسیب به اندام تناسلی
- نوسانات خلقی
- افسردگی
این نوشته فقط برای افزایش آگاهی مخاطبان است.
فهرست مطالب
- استروئید آنابولیک چیست؟
- چه کسانی استروئیدهای آنابولیک را مصرف می‌کنند؟
- استروئیدها چطور کار می‌کنند؟
- استروئیدهای آنابولیک چه اثری روی بدن دارند؟
- عوارض جانبی استروئیدهای آنابولیک
- اثرات طولانی مدت مصرف استروئیدها
- مصرف سایر داروها در کنار هورمون‌های استروئیدی
- اعتیاد به استروئیدهای آنابولیک
- قطع مصرف استروئید
- سوال‌های رایج در مورد استروئید
استروئید آنابولیک چیست؟
استروئیدهای آنابولیک هورمون‌هایی هستند که به صورت مصنوعی ساخته شده‌اند. این هورمون‌ها به رشد و ترمیم بافت عضلات کمک می‌کنند. در واقع عملکرد هورمون جنسی مردانه تستوسترون را تقلید می‌کنند. تستوسترون نقش بسیار زیادی در افزایش توده عضلانی و چربی سوزی دارد.
همچنین کاربردهای پزشکی نیز دارند. پزشکان ممکن است استروئیدهای آنابولیک را برای درمان مشکلات هورمونی (مانند بلوغ دیر رس و از دست دادن عضلات ناشی از بیماری‌هایی مثل سرطان یا ایدز) تجویز کنند.
علاوه بر کاربرد پزشکی، ورزشکاران (به ویژه بدنسازها) برای افزایش عملکرد بدنی، افزایش توده عضلانی و چربی سوزی، طیف گسترده‌ای از استروئیدهای آنابولیک را مصرف می‌کنند.
استروئیدها در انواع شکل‌های قرص، آمپول تزریقی و ژل وجود دارند.
چند نمونه از محبوب‌ترین استروئیدهای آنابولیک در دنیای بدنسازی:
چه کسانی استروئیدهای آنابولیک را مصرف می‌کنند؟
طبق تحقیقات، مصرف غیرپزشکی استروئیدهای آنابولیک در میان مردان ۲۰ الی ۳۰ ساله رایج‌تر است. از جمله افرادی که استروئیدها به کار می‌گیرند، می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- ورزشکاران و بدنسازان حرفه‌ای که در مسابقات ورزشی شرکت می‌کنند و تمایل زیادی به موفقیت دارند.
- افرادی که به واسطه شغلشان به قدرت بدنی زیادی نیاز دارند. مانند نیروهای امنیتی، پلیس و …
- جوانان و بزرگسالانی که بیش از اندازه نگران فرم بدنی خودشان هستند. این افراد می‌خواهند از عضلات و بدنی زیبا برخوردار باشند تا احساس خوبی نسبت به خودشان داشته باشند.
استروئیدها چطور کار می‌کنند؟
استروئیدهای آنابولیک با تقلید از خواص هورمون‌های طبیعی بدن کار می‌کنند. ترکیب شیمیایی اکثر آن‌ها شبیه به تستوسترون است و می‌تواند گیرنده‌های تستوسترون بدن را فعال کند.
هنگامی که گیرنده‌ها تحریک شوند، یک اثر دومینویی از واکنش‌های متابولیک رخ می‌دهد؛ زیرا دارو به بدن دستور می‌دهد ساخت توده عضلانی را افزایش دهد.
تستوسترون دو اثر بر بدن دارد:
- آنابولیک: تراکم استخوان را حفظ می‌کند. باعث افزایش رشد توده عضلانی می‌شود. ریکاوری پس از آسیب‌دیدگی و تمرین‌های سخت را تسریع می‌کند.
- آندروژنیک: ویژگی‌های مردانه (رشد عادی اندام تناسلی، بیضه‌ها، افزایش توده عضلانی، بم شدن صدا، رشد موهای صورت) را ایجاد و حفظ می‌کند. در صورت افزایش بیش از حد تستوسترون در بدن، ممکن است این موارد معکوس شوند!
اگرچه تستوسترون یک هورمون جنسی مردانه شناخته می‌شود، اما به طور طبیعی در بدن زنان نیز وجود دارد، اما در مقادیر بسیار کمتر.
استروئیدهای آنابولیک چه اثری روی بدن دارند؟
افرادی که استروئیدهای آنابولیک را مصرف می‌کنند به سرعت شاهد افزایش قدرت عضلانی خواهند بود. این یعنی می‌توانند برای مدت زمان طولانی‌تری به تمرینات ورزشی سخت‌تری بپردازند.
این اغلب می‌تواند منجر به افزایش سریع بافت عضلانی بدون چربی شود.
احتباس آب یکی دیگر از اثرات استروئید بر بدن است. در این حالت، عضلات نرم شده و حالت پف‌دار به خود می‌گیرند.
به طور کلی، استروئیدهای آنابولیک یک سری فواید (مخصوصا برای ورزشکاران) دارند. مثل افزایش توده عضلانی و بهبود فیزیک بدنی، کاهش توده چربی و افزایش استقامت و قدرت بدنی. اما در کنار این فواید، ممکن است منجر به طیف وسیعی از عوارض جانبی نیز بشوند. مثلا ژنیکوماستی (رشد غیرعادی بافت سینه در مردان)، احتباس آب، سرکوب تولید تستوسترون و کاهش اندازه بیضه و …
به یاد داشته باشید که هرچه اثرات و فواید یک استروئید بیشتر باشد، احتمال بروز و شدت عوارض جانبی آن نیز افزایش می‌یابد. مثل ترنبولون.
برعکس، اگر به دنبال یک استروئید کم عارضه و کم خطر باشید، فواید آن نیز برای شما کمتر از استروئیدهای دیگر خواهد بود. مثل اکساندرولون.
عوارض جانبی استروئیدهای آنابولیک
اثرات استروئیدها می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. برخی افراد ممکن است عوارض جانبی زیر را تجربه کنند:
- احتباس آب
- مشکل در خوابیدن
- آسیب به عصب‌ها در اثر تزریق نادرست
- تحریک پذیری، نوسانات خلقی، افسردگی و پرخاشگری
- افزایش بیش از حد میل جنسی یا کاهش میل جنسی
- مشکلات پوستی مثل آکنه
عوارض جانبی برای مردان
از آن‌جایی که استروئیدها عملکرد هورمون جنسی مردانه (یعنی تستوسترون) را تقلید می‌کنند، اکثر مصرف‌کنندگان آن‌ها، مردان هستند.
چند مورد از عوارض جانبی این داروها برای مردان عبارت‌اند از:
- کوچک شدن بیضه
- کاهش تعداد اسپرم
- اختلال نعوظ (ناتوانی جنسی)
- مشکلات پروستات
- ژنیکوماستی
- طاسی (ریزش موی سر)
- نعوظ غیرعادی و طولانی مدت
برای کاهش عوارض جانبی استروئیدها، راهکارهایی وجود دارد. توصیه می‌کنم مقاله پیشگیری از ژنیکوماستی در اثر مصرف استروئید را مطالعه کنید.
عوارض جانبی برای زنان
زنان ورزشکار معمولا به سراغ استروئیدهای آنابولیک نمی‌روند. از جمله عوارض جانبی احتمالی که ممکن است در اثر مصرف استروئید در بدن زنان ایجاد شود، می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- سیکل قاعدگی نامنظم یا عدم قاعدگی (آمنوره)
- تحلیل و کوچک شدن سینه
- بم شدن صدا
- رشد موهای زائد در صورت و بدن
- رشد غیر طبیعی کلیتوریس
عوارض جانبی استروئید برای نوجوانان
مصرف استروئید برای اهداف غیرپزشکی به هیچ وجه به نوجوانان توصیه نمی‌شود. زیر می‌تواند عوارض جانبی جدی و غیر قابل جبران در پی داشته باشد. از جمله:
- کاهش رشد طبیعی یا متوقف شدن رشد
- طاسی زودرس
- آکنه و اسکار پوستی
- آسیب ناشی از تمرینات زیاد و شدید
- علائم کشیدگی پوست روی سینه و بازوها
- پیری زودرس پوست
اثرات طولانی مدت مصرف استروئیدها
استروئیدهای آنابولیک ممکن است عوارض جانبی ناخوشایندی ایجاد کنند که به صورت دائمی باقی بماند. مثل:
- آسیب به غدد جنسی (بیضه‌ها یا تخمدان)
- بیماری کبدی. نحوه پاکسازی کبد بعد از دوره استروئید را بخوانید.
- اختلال در عملکرد کلیه، کبد و قلب
- پرخاشگری
- مشکلات روحی-روانی مثل پارانوئید و افسردگی شدید
- آکنه شدید
- سطح کلسترول بالا
- فشار خون بالا
- آسیب به تاندون‌ها (زیرا تاندون‌ها نمی‌توانند همزمان با عضلات تقویت شوند)
- آسیب به عصب‌هایی مثل سیاتیک در اثر تزریق
- ابتلا به بیماری‌هایی مثل ایدز، هپاتیت و کزاز در اثر تزریق ناامن و استفاده از سرنگ مشترک. نحوه تزریق امن و درست استروئیدها را مطالعه کنید.
مصرف سایر داروها در کنار هورمون‌های استروئیدی
ورزشکاری که از استروئیدهای آنابولیک استفاده می‌کند، ممکن است به دلایل گوناگون به مصرف سایر داروها نیز روی بیاورد.
آن‌ها ممکن است این کار را برای مبارزه با عوارض جانبی استروئیدها و یا تسریع در رسیدن به اهدافشان انجام دهند.
خطرات مصرف هزمان سایر داروها با استروئیدها هنوز به طور کامل شناخته نشده است.
برخی از این داروها عبارت‌اند از:
- آمفتامین: برای مقابله با افسردگی شدید ناشی از مصرف استروئید و یا کمک به کاهش سریع‌تر چربی‌ها.
- دیورتیک‌ها: مصرف داروهای مدر (ادرار آور) برای مقابله با احتباس آب. این داروها می‌تواند صدمات زیادی به بدن وارد کنند.
- هورمون رشد انسانی (سوما): بدنسازان از این دارو برای افزایش قدرت استروئیدها و رسیدن سریع‌تر به اهدافی مانند افزایش توده عضلانی و چربی سوزی استفاده می‌کنند.
- HCG: از گنادوتروپین جفتی انسان برای تحریک بیضه به تولید مجدد هورمون تستوسترون استفاده می‌کنند.
- آنتی استروژن‌ها: استروئیدها سطح هورمون تستوسترون را در بدن افزایش می‌دهند. وقتی سطح این هورمون بیش از اندازه افزایش یابد، بدن طی فرآیندی طبیعی به نام آروماتیزه شدن، تستوسترون را به استروژن (یک هورمون جنسی زنانه) تبدیل می‌کند. استروژن اثرات نامطلوبی در بدن مردان دارد. مثل ژنیکوماستی و احتباس آب. بدنسازان برای مبارزه با این عوارض، به مصرف داروهای ضد استروژن مثل SERM (کلومیفن یا تاموکسیفن) و مهارکننده‌های آروماتاز (آریمیدکس، آروماسین و لتروزول) روی می‌آورند.
اعتیاد به استروئیدهای آنابولیک
استروئیدهای آنابولیک هیچگونه اعتیاد و وابستگی فیزیکی ایجاد نمی‌کنند.
با این حال، اگر فردی برای داشتن اعتماد به نفس و حس خوب به آن‌ها تکیه کند، قطع مصرف می‌تواند بسیار دشوار باشد. فشار روانی برای ادامه مصرف می‌تواند منجر به احساس عصبانیت یا افسردگی شود.
بنابراین، توصیه می‌شود در مصرف استروئیدها و تکیه به آن‌ها جهت افزایش اعتماد به نفس زیاده روی نکنید.
قطع مصرف استروئید
پس از قطع مصرف استروئید، برگشت بدن به حالت طبیعی و بازیابی تعادل هورمونی، ممکن است تا ۴ ماه و یا بیشتر طول بکشد. علائم اولیه پس از قطع مصرف استروئید شامل موارد زیر است:
- خستگی
- کاهش وزن به دلیل کاهش اشتها
- کاهش قدرت
- افسردگی
البته با اجرای یک پاکسازی مناسب بعد از دوره استروئید، می‌توانید زمان بازگشت بدن به حالت طبیعی را بسیار کوتاه‌تر کنید. چیزی در حدود ۱ ماه.
سوال‌های رایج در مورد استروئید
نوعی هورمون مصنوعی که علاوه بر کاربرد پزشکی، توسط ورزشکاران (به ویژه بدنسازان) برای افزایش توده عضلانی، افزایش قدرت و کاهش توده چربی استفاده می‌شود.
در پزشکی افرادی که دچار مشکلاتی مثل بلوغ دیررس هستند. اما در ورزش، ورزشکارانی که می‌خواهند هرچه سریع‌تر به اهدافشان دست پیدا کنند و یا در مسابقات ورزشی عملکرد بهتری داشته باشند.
خیر! استروئیدهای آنابولیک جزو داروهای ممنوعه در ورزش هستند و مصرف آن‌ها می‌تواند تست دوپینگ ورزشکار را مثبت کند. اما در برخی ورزش‌ها مثل بدنسازی که تست دوپینگ انجام نمی‌شود، مصرف آن‌ها مشکلی ندارد.
این داروها سبب افزایش توده عضلانی، افزایش قدرت و کاهش توده چربی در زمان بسیار کوتاه می‌شوند. باعث بهبود فیزیک بدنی و اعتماد به نفس ورزشکار نیز می‌شوند.
عوارض جانبی گسترده‌ای دارند. عوارض جانبی برای مردان: کوچک شدن بیضه، کاهش تعداد اسپرم، ژنیکوماستی، طاسی و غیره. عوارض جانبی برای زنان: برهم خوردن چرخه قاعدگی، تحلیل بافت سینه، بم شدن صدا، رشد موهای زائد، رشد غیرطبیعی کلیتوریس.
برخی از عوارض جانبی استروئیدها را می‌توان به کمک برخی داروها تا حدی کنترل یا درمان کرد. همچنین با اجرای پاکسازی بعد از دوره استروئید، بدن در مدت زمان کوتاه‌تری به حالت طبیعی باز خواهد گشت. اما با این حال، ممکن است نتوانیم به طور صد در صدی از عوارض این داروها جلوگیری کنیم.
هورمون‌های استروئیدی منجر به اعتیاد جسمی نمی‌شوند. اما اگر ورزشکار برای داشتن اعتماد به نفس به این داروها متکی باشد، ممکن است اعتیاد روانی ایجاد شود.
