محافظت از کبد در دوره استروئید – تشخیص آسیب کبدی و درمان و پیشگیری از آن

یکی از عوارض جانبی استروئیدهای آنابولیک (اغلب استروئیدهای خوراکی)، آسیب کبدی است. قبلا یک مقاله در رابطه با پاکسازی کبد بعد از دوره استروئید نوشتیم. اما اکنون به نحوه محافظت از کبد در دوره استروئید می‌پردازیم. در این مقاله این موضوع را بررسی می‌کنیم که چطور در طول دوره استروئید از آسیب به کبد جلوگیری کنیم و یا این آسیب را به حداقل مقدار ممکن برسانیم.

استروئیدهایی آنابولیک-آندروژنیک خوراکی C17aa اثرات سمی زیادی روی کبد دارند؛ زیرا برای متابولیزه و جذب شدن باید در کبد پردازش شوند. تجزیه و پردازش این استروئیدها، فشار زیادی به کبد وارد می‌کند.

از طرف دیگر، چون استروئید خوراکی به طور مکرر و چندین بار در طول روز مصرف می‌شود، کبد همواره تحت فشار بوده و اصلا بعید نیست پس از مدتی دچار آسیب شود.

اما چاره چیست؟ در ادامه چندین راهکار مناسب برای محافظت و حفظ سلامت کبد در طول دوره‌های استروئید به شما خواهیم گفتاین نوشته فقط برای افزایش آگاهی مخاطبان است و مصرف هیچ دارویی را تبلیغ نمی‌کند.

اجازه دهید قبل از این به سراغ موضوع اصلی (راهکارهای محافظت از کبد در دوره استروئید برویم)، ابتدا علائم ابتلا به بیماری‌های کبدی را بررسی کنیم.

این نوشته فقط برای افزایش آگاهی ورزشکاران است و مصرف هیچ دارویی را تبلیغ نمی‌کند.

چه چیزهایی به کبد آسیب می‌زنند؟

کبد یکی از اندام‌های حیاتی بدن است. یکی از وظایف این عضو از بدن، متابولیسم و هضم و جذب نوشیدنی‌ها، غذاها و داروهاست.

برخی از مواردی که به کبد آسیب می‌زنند، عبارت‌اند از:

• نوشیدن مشروبات الکلی
• برخی داروها
• پرخوری و تغذیه نامناسب
• ساعت خواب نامناسب (شب دیر خوابیدن و صبح دیر بیدار شدن)
• نخوردن صبحانه
• مواد نگهدارنده، افزودنی‌ها و رنگ‌های خوراکی
• استفاده از روغن ناسالم برای تهیه غذا
• مصرف غذاهای خام (به جز سبزیجات و میوه‌ها)
• مصرف سرخ‌کردنی‌های

علائم آسیب و مشکلات کبدی

ابتلا به بیماری‌ها و مشکلات کبدی می‌تواند علائم و نشانه‌های از خود بروز دهد. البته اگر در مراحل اولیه بیماری باشید ممکن است هیچگونه علامتی در بدن شما ظاهر نشود.

زردی پوست و چشم

زرد شدن قسمت سفید چشم یا پوست، یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های بیماری کبدی است. در صورت عدم فعالیت صحیح کبد، ماده‌ای به نام بیلی‌روبین در بدن افزایش می‌یابد. این ماده سبب زرد شدن پوست و چشم می‌شود.

اگر فرد دچار این سطح از آسیب کبدی شده باشد، باید سریعا تحت اقدامات درمانی قرار گیرد. در این غیر این صورت ممکن است باعث از کار افتادن کبد و مرگ فرد شود.

خارش شدید پوست

خارش پوست یکی دیگر از علائم مشکلات کبدی است. وقتی عملکرد کبد دچار اشکال شود، دیگر نمی‌تواند سموم و مواد اضافی را از بدن دفع کند. در این حالت، فرد در اکثر نقاط بدن (از جمله کف دست و پا) احساس خارش می‌کند.

در این حالت نیز، باید سریعا به پزشک متخصص مراجعه کنید تا اقدامات درمانی صورت پذیرد.

تحلیل عضلات و ضعف عمومی بدن

گفتیم کبد وظیفه متابولیز و هضم غذاها را برعهده دارد. حالا اگر به دلیل بیماری نتواند این وظیفه را به درستی انجام دهد، جذب انواع درشت مغذی (پروتئین، کربوهیدرات و چربی) و ریز مغذی‌ها (ویتامین و مواد معدنی) دچار اشکال خواهد شد. در این صورت عضلات کم کم تحلیل می‌روند و فرد دچار ضعف عمومی می‌شود.

کاهش وزن قابل توجه

درست مثل مورد قبلی، در صورت آسیب کبدی، مواد مغذی و ویتامین‌ها جذب بدن نمی‌شوند. از طرفی دیگر سطح سموم و مواد زائد حاصل از تجزیه مواد غذایی در بدن افزایش یافته و بدن نمی‌تواند آن‌ها را دفع کند. این موارد سبب می‌شوند فرد دچار کاهش وزن شدید شود.

تب و لرز

وقتی کبد فرد دچار آسیب شده باشد، نمی‌تواند سموم و مواد اضافی را از بدن خارج کند. در این حالت، سیستم دفاعی بدن فعال می‌شود و خود را با بالا رفتن دمای بدن (تب) و لرز نشان می‌دهد. در صورت عدم درمان مناسب ممکن است باعث آسیب جدی به مغز و سایر اندام‌های بدن شود.

خم شدن ناخن‌ها

وجود خمیدگی غیرعادی در ناخن‌های دست و پا، ممکن است مربوط به عدم وجود ویتامین‌ها و یا مشکلات تیروئیدی باشد. این مشکل با بیماری کبدی در ارتباط است و باید برای درمان به پزشک مراجعه کنید.

محافظت از کبد در دوره استروئید و پیشگیری از تخریب آن

عدم مصرف مشروبات الکلی

مصرف مشروبات الکلی سبب بروز بیماری کبد چرب الکلی می‌شود. از این رو، یکی از مهم‌ترین اقدامات برای محافظت از کبد در دوره استروئید، عدم مصرف نوشیدنی‌های الکلی است.

تصور نکنید که با کاهش مقدار مصرف الکل، یا مصرف بسیار کم آن،‌ دیگر هیچ مشکلی برای کبدتان پیش نمی‌آید. مصرف حتی مقادیر بسیار کم الکل نیز، برای کبد بسیار سمی و مضر است.

یکی از وظایف اصلی کبد این است که تمام نوشیدنی‌ها و غذاهایی که فرد می‌خورد (حتی داروها) را هضم و جذب کند. پردازش و هضم الکل برای کبد بسیار سخت است و عواقبی در پی دارد.

با مصرف نوشیدنی‌های الکلی ممکن است به بیماری‌های زیر دچار شوید.

• هپاتیت الکلی
• سیروز الکلی

با توجه به توضیحات گفته شده، به خوبی متوجه شدید که مصرف نوشیدنی‌های الکلی تا چه حد برای کبد خطرناک و سمی است. پس با مصرف نکردن مشروبات الکی، گام مهمی در حفظ سلامت کبد و محافظت از آن در دوره‌های استروئیدی بردارید.

عدم استفاده از داروهایی که برای کبد سمی هستند

معمولا پاک کردن صورت مسأله به عنوان یک روش حل مشکل شناخته نمی‌شود. اما در مورد استروئیدها و حفظ سلامت اینطور نیست. اگر بسیار نگران سلامت کبد هستید و یا سابقه مشکلات کبدی دارید، شاید بهترین راه برای حفظ سلامت این عضو حیاتی این است که اصلا به سراغ استروئیدهایی که باعث تخریب کبد می‌شوند نروید.

استروئیدهای خوراکی C17aa باید در کبد متابولیزه و جذب شوند. این فرآیند به کبد فشار زیادی وارد می‌کند و ممکن است در طی زمان باعث تخریب آن شود.

از جمله استروئیدهای C17aa می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• دیانابول
• وینسترول
• اکسی متالون

استفاده از داروهای محافظت از کبد

طیف گسترده‌ای از داروها وجود دارند که به عملکرد صحیح و حفظ سلامت کبد کمک می‌کنند. اکثر این داروها منشأ گیاهی دارند. احتمالا مواردی مثل عرق کاسنی یا عرق خارشتر برای شما آشنا هستند.

اما داروهای گیاهی دیگری نیز به شکل قرص خوراکی وجود دارند که می‌توانند از کبد شما در طول دوره‌های استروئید محافظت کنند.

چند نمونه از داروهای محافظت از کبد:

• لیو۵۲
• لیورگل
• لیورکلینز
• لیوکر

منشأ اصلی تمام این داروها، داروی گیاهی خارمریم (Milk thistle) است. با مصرف این داروها (طبق بروشور دارو) می‌توانید تا حد قابل قبولی از کبدتان محافظت کنید.

همچنین مصرف این داروها در دوره پاکسازی بعد از مصرف استروئید نیز بسیار رایج و پرکاربرد است.

عدم پرخوری و پیروی از رژیم غذایی صحیح

در اکثر دوره‌های استروئیدی، هدف ورزشکار دستیابی به حجم عضله بیشتر، قدرت و وزن است. همانطور که می‌دانید، برای رسیدن به این اهداف، باید کالری دریافتی ورزشکار از طریق غذا بیشتر از حالت عادی باشد. اما دقت کنید که این به معنای پرخوری و تغذیه نامناسب نیست.

بخشی از فرآیند هضم و جذب غذا در کبد انجام می‌شود. حالا اگر با پرخوری و تغذیه نامناسب، مدام به کبد فشار وارد کنید، پس از مدتی سلامت کبدتان به خطر می‌افتد و اصلا بعید نیست که دچار کبد چرب شوید.

توصیه می‌کنیم برای محافظت از کبد در حین دوره استروئید، تا حد امکان از مصرف غذاهای چرب (چربی‌های اشباع) خودداری کنید. با این کار، علاوه بر حفظ سلامت کبد، به سلامت قلبی عروقی خودتان نیز کمک شایانی می‌کنید.

داشتن خواب کافی و در ساعت مناسب

در ورزش بدنسازی، همواره از اهمیت خواب کافی و با کیفیت می‌گوییم، اما هرچه که بگوییم باز هم کم است!

خواب کافی و با کیفیت علاوه بر این که به ریکاوری سریع‌تر کمک می‌کند، در حفظ سلامت کبد شما نیز بسیار موثر است.

طبق آزمایش‌های انجام شده روی ۸۳ شخص مبتلا به بیماری کبد الکلی، مشخص شد که داشتن خواب کافی، با کیفیت و به موقع (در ساعات مناسب شب) به بهبود وضعیت بیمار کمک بسیار زیادی می‌کند.

جمع بندی و سایر نکات محافظت از کبد در دوره استروئید

برخی از استروئیدها (به ویژه استروئیدهای خوراکی) اثر سمی و مخرب زیادی روی کبد دارند. اگر شما سابقه بیماری‌های کبدی دارید، توصیه می‌کنیم به هیچ وجه از چنین استروئیدهایی استفاده نکنید.

اما حتی اگر کبد شما در وضعیت سالم باشد و سابقه بیماری کبدی هم نداشته باشید، اصلا دور از انتظار نیست که با مصرف استروئیدها کبدتان دچار آسیب شود. از این رو، باید اقدامات لازم برای محافظت از کبد در دوره استروئید را انجام دهید.

اولین گام برای این منظور، مصرف استروئید با دوز و طول دوره مناسب است. علاوه بر این، راهکارهایی که در بالا گفته شد، می‌تواند به حفظ عملکرد صحیح و سلامت کبد شما کمک بسیار زیادی کند.